تولیدات فرش دستباف ایران بر اساس تفاوت در اندازه، کیفیت مواد و روش بافت، دارای انواع متفاوتی است. هر یک از این تولیدات، فرآورده خاصی تولید می کنند و به نام مشخصی خوانده می شوند. این فرآورده ها عبارتند از:
- پادری : پادری و درگاهی برای گستردن در پای در و درگاه اتاق است. اندازه این فرش بسیار کوچک و در حد درگاه اتاق است. کرمان و سراب از کانونهایی هستند که به بافت پادری و درگاهی می پردازند.
- دورنما : دورنما فرشی است کمتر از یک متر مربع و بیشتر با نقشی از طبیعت و گل و گیاه که آن را به دیوار نصب می کنند. تبریز، کاشان و کرمان، محل بافت این دورنماها هستند .
- پشتی : روکش پشتی به صورت فرش بافته می شود و در داخل روکش آن ابر یا گاه می ریزند. این فرش که اخیرا استفاده از آن بیشتر شده است، در اندازه های ۵۰ ×60 یا ۶۰ ×۸۰ یا ۶۰ ×۹۰ سانتیمتر است. پشتی که بافتهای روستایی است، بیشتر در ترکمن صحرا و همدان و با رجشمار ۲۰ بافته می شود*
رو مبلی : رو مبلی فرشی است برای روکش پارچه مبل. شرکت فرش آستان قدس رضوی در سالهای اخیر مبادرت به تهیه و بافت رو مبلی کرده است. کرمان یکی از مراکز تولید رو مبلی است. این رو مبلی های دستباف هم به مبل ها زیبایی سنتی میبخشد و هم از شستشوی مبل جلوگیری میکند.
- زین پوش : زین پوش با «جل » فرشی است برای انداختن بر پشت اسب. جلهای عشایر، شاهسونی و قشقایی معروف و مشهورند .
- خرسک : فرشی است درشت بافی و پرزبلند و کم دوام در اندازه 70 * 90 سانتیمتر
- ذرع و نیم : فرشی است در اندازه 1 * 5/1 متر مربع که پهنای ثابتی معمولا ندارد بافت ذرع و نیم در اکثر کانونهای بافت دیده می شود .
- دو ذرعی : این فرش بزرگتر از ذرع و نیم است و قطع آن اكثر 20/1 * 2 متر است که پهنا و در ازای آن کم و زیاد می شود .
- قالیچه : قالیچه فرشی است بسیار معمول و شناخته شده که از قالی کوچکتر است. اندازه قالیچه بیشتر در گردش است، ولی اندازه آن به طور معمول، 208*143 سانتیمتر است. قالیچه های معروف ایران به نامهای قالیچه بلوچی (بلوچ نشین خراسان)، قالیچه قشقایی (با نام قالیچه ترک شیراز یا مکه شیرازی)، قالیچه افشار (افشارنشین کرمان)، قالیچه بخارایی (یا طرح ترکمن آخال در ترکمن صحرا)، قالیچه تیموری (تیمورنشین خراسان)، قالیچه بلوچی (زابل)، قالیچه زنجان، قالیچه سنه (سنندج)، قالیچه لری (بویر احمد و کهگیلویه)، قالیچه عربی (طب و فردوس)، قالیچه بول وردی، قالیچه کردی، قالیچه موصلی (جنوب زنجان) مشهورند.
- کناره، سر انداز و میان فرش : هر سه این فرشها، از قالیچه بزرگتر و از قالی کوچکترند. در گذشته از این فرشها برای پوشاندن جای خالی اتاق که بدون قالی مانده بود استفاده می کردند و برای پوشاندن سطح اصلی، بالای کف و سطح دو سوی کف اتاق، به ترتیب از قالی، سر انداز و کناره بهره می گرفتند. اگر باز هم جایی در اتاق خالی باقی می ماند از میان فرش که در میان دو کناره جا می دادند استفاده می کردند . اگر چه امروز دیگر به این راه ورسم عمل نمی شود اما کناره هنوز مشتری دارد و اغلب در راهرو ها گسترده می شود .کناره با اندازه 30/2 تا 6 متر درازا و بین 75 تا 110 سانتیمتر پهنا دارد .کناره های اردبیل ، سراب ، هریس ، همدان و هیمه معروفند .
- فرش منظره ای (مناظر و مرایا – پرسپکتیو) : از زمانهای قدیم طبیعت، باغ و انواع گل و گیاه و دشت الهام بخش طراحان فرش ایران بوده است. در منظره بافی از سایه و روشن بسیار استفاده می شود؛ بنابراین تنوع رنگ در آن بسیار است. همچنین هنر رنگ آمیزی ایرانیان و استفاده از رنگهای روشن و تیره در این طرحها محسوس است .
- قالی زربفت : اگر در پود فرشهای ابریشمی گلابتون نقره و طلا به کار رفته باشد، آن فرش زربفت می گویند.
- نقش برجسته : قالیهای نقش برجسته از جمله فرشهای نفیس و ممتاز به شمار می رود که جنبه تزئینی دارند و به عنوان زیرانداز استفاده نمی شوند. این قالیها سطوح وبرجستگیهای خاصی در طرحها و نقشهای مختلف خود دارند. برجستگی این قالیها به دو علت است. یا از طریق کاربرد مصالح برجسته می گردند یا نقوش آن به وسیله پرداخت با قیچیهای خاصی که مخصوص این کار ساخته شده، برجسته می شوند. قالیهای نقش برجسته انواع بسیاری دارند: نقش برجسته زمینه مفتول، زمینه زر بفت، زمینه گلیم، زمینه گلیم دورو، زمینه کرک و ابریشم. فرش معروف ایران در زمان ساسانیان به نام بهارستان که بنا به روایت تاریخی زربفت و گوهر نشان بوده، از جمله فرشهای نقش برجسته بوده است. در موزه فرش ایران نمونه ای از فرش نقش برجسته به نمایش گذاشته شده است.
- فرش دورو : این فرشها دارای دو نقش در دو روی فرش هستند که با رنگهای مختلف بافته شده اند. این ابتکار از آن هنرمندان قالی ایران است. همچنین در بافت این نوع فرش به دو شیوه عمل می شود. دو نفر بافنده ماهر به طور همزمان در پشت و روی دار قرار می گیرند و هر یک بر اساس نقشه مربوط به خود شروع به بافتن می کنند. بافت قالیهای دور و بسیار فنی است و بافندگان باید از مهارت خاصی بهره مند باشند. قالیهای دور و فرشهایی زینتی هستند که تنها برای موزه ها و نمایشگاههای اختصاصی بافته می شوند.
- فرش چهره ای : این فرشها به چهره نگاری شخصیتهای ملی، مذهبی، هنری، ادبی، سیاسی و اجتماعی اختصاص دارند و بیشتر به صورت منیاتوری بافته می شوند. طراحی و بافت این چهره ها باید مهارت و تخصص بسیاری به کار رود؛ زیراترین کوچکترین کجروی و نابرابری تصویر با چهره واقعی شخص، فرش را از ارزش ذاتی خود دور خواهد کرد. در چهره بافی از گره های تک تاری، آویز، آزاد، دو رنگ، کمکی و مقلوب استفاده می شود.
- قالی گل ابریشم : خامه این قالی از پشم و دور نگاره ها و گلهای آن از ابریشم است.
- قالی چله ابریشم : خامه این قالی از پشم، اما چله (تار) آن از ابریشم است.
- قالی تمام ابریشم : چله و خامه این قالی از ابریشم است. اصفهان، تبریز، قم، کاشان و نائین، از کانونهای مهم فرش ابریشمی هستند. چون فرشهای ابریشمی ناز کند، به آنها فرشهای پرده ای با پارچه ای نیز می گویند.
- گبه : نوعی فرش دستباف با پرز بلند، تاری از موی بز، پودی از پشم، کلفت پودهای متعدد است که تعداد پودهای آن، گاه به ده پود نیز می رسد.طرح گبه ذهنی وبا اشکال هندسی است و گبه شیری ایلات قشقایی، بختیاری و لری شهرت جهانی دارد . بافت گبه در سالهای اخیر افزایش یافته و علاوه بر فارس، در برخی از استانهای دیگر بافته می شود.
- قالی : مشهورترین دستباف ایران است. نام قالی ایران و پس از آن نفت ایران در پنج قاره جهان، مشهورتر از خود ایران است. اندازه های قالی متفاوت است. قالی بیشتر در قطع 2*3 ، 6*4 ، 4*3 ، 4*7 ، 20/7 * 8/4 متر مربع و قطعهای دیگر در گردش است. امروزه قالیهای بسیار بزرگی نیز بافته می شود که آنها را در سالنهای بزرگ می گسترانند. قالی شرکت فرش که بافت آن در سال ۱۳۷۹ به پایان رسید، اکنون بزرگترین قالی جهان است. ۶۰۰ بافنده بر روی این قالی که مساحت آن ۴۳۴۳ متر مربع است کار کرده اند. مساحت این فرش که به سفارش کشور عمان بافته شده، بیش از ۷۰*۶۰ متر مربع است. این قالی با گره غير متقارن، در نزدیکی قدمتگاه واقع در نزدیکی نیشابور با رجشمار ۴۰ بافته شده است. تار و پود آن نخی و پرزش پشمی است. طرح فرش مذکور، تلفیقی است از نقوش اسلیمی، ترنج، افشان، و گنبد شیخ لطف الله. همچنین هنرمندان و کارشناسان انجام داده اند خبره شرکت فرش تمامی مراحل طراحی، نقشه کشی، بافت، نظارت و اجرای آن را انجام داده اند .اگر چه قالی هر محل، به نام همان محل نامگذاری شده است، برخی از قالیها به نام محل بافت خود نامیده نشده اند؛ مانند قالی میر متعلق به سرابند (سرابند از شهرستانهای استان مرکزی و مرکز آن شازند است)، قالی محال متعلق به (فراهان فراهان از منطقه قالیبافی اراک است)، قالی زرشک متعلق به شهر بیرجند (بیرجند از شهرستانهای استان خراسان است) و قالی هراتی متعلق به قائنات (قاین از شهرهای خراسان است) و چند شهر دیگر.
